Biyel Kolu (Bijon)
Biyel kolu veya yaygın adıyla bijon, bir İçten Yanmalı Motor'da Piston ile Krank Mili arasındaki bağlantıyı sağlayan önemli bir parçadır. Esasen, pistonun doğrusal (ileri-geri) hareketini, krank milinin dairesel (dönme) hareketine dönüştürerek motorun gücünü üretmesine olanak tanır.
Temel Görevleri
Biyel kolunun temel görevleri şunlardır:
- Doğrusal Hareketi Dairesel Harekete Çevirme: Pistonun silindir içindeki doğrusal hareketini alarak, krank miline ileterek dönme hareketine çevirir. Bu, motorun gücünün tekerleklere aktarılmasını mümkün kılar.
- Güç İletimi: Yanma sonucu oluşan yüksek basıncı pistondan alarak krank miline aktarır. Bu süreçte, biyel kolu yüksek gerilimlere ve kuvvetlere maruz kalır.
- Yüksek Mukavemet: Motorun çalışma koşullarında ortaya çıkan yüksek basınç ve sıcaklığa dayanacak şekilde tasarlanmıştır. Bu nedenle genellikle yüksek mukavemetli çelik veya alüminyum alaşımlarından üretilir.
- Minimum Ağırlık: Motorun performansını artırmak için biyel kolunun ağırlığı mümkün olduğunca düşük tutulmaya çalışılır. Hafif biyel kolları, motorun daha hızlı devirlenmesini ve daha iyi tepki vermesini sağlar.
- Yağlama: Biyel kolu yataklarının ve bağlantı noktalarının düzgün çalışması için yağlama önemlidir. Genellikle krank mili üzerinden gelen yağ, biyel kolu içindeki kanallar aracılığıyla bu noktalara ulaşır.
Yapısı
Biyel kolu genellikle üç ana bölümden oluşur:
- Piston Pimi Yuvası (Küçük Uç): Piston pimi vasıtasıyla pistona bağlanan kısımdır. Genellikle bronz burçlarla desteklenir ve pistonun ekseni etrafında serbestçe dönmesini sağlar.
- Gövde: Piston pimi yuvasını ve krank mili yuvasını birbirine bağlayan orta kısımdır. Mukavemeti yüksek olmalıdır. "I" veya "H" şeklinde kesitlere sahip olabilir.
- Krank Mili Yuvası (Büyük Uç): Krank miline bağlanan kısımdır. Genellikle iki parçadan oluşur ve cıvatalarla sıkıştırılarak krank miline sabitlenir. Yüksek hassasiyette yataklarla donatılmıştır.
Çeşitleri
Biyel kolları, tasarım ve üretim yöntemlerine göre farklı türlerde olabilir:
- Dövme Biyel Kolları: En yaygın kullanılan tiptir. Yüksek mukavemete sahiptirler ve seri üretim için uygundurlar.
- Dökme Biyel Kolları: Daha karmaşık şekillerde üretilebilirler, ancak dövme olanlara göre daha düşük mukavemete sahiptirler.
- Titanyum Biyel Kolları: Yüksek performanslı motorlarda kullanılır. Çok hafif ve dayanıklıdırlar, ancak maliyetleri yüksektir.
- Kompozit Biyel Kolları: Karbon fiber gibi malzemelerden üretilirler. Çok hafif ve yüksek mukavemetlidirler, ancak üretimleri zordur ve maliyetlidir.
Arızaları
Biyel kollarında oluşabilecek arızalar, motorun ciddi hasar görmesine neden olabilir. En sık görülen arızalar şunlardır:
- Yatak Aşınması: Biyel kolu yataklarının yağsız kalması veya aşırı yüklenmesi sonucu aşınması. Bu durum, motorda vuruntuya ve güç kaybına neden olabilir.
- Çatlama: Yüksek gerilmeler ve titreşimler nedeniyle biyel kolunda çatlaklar oluşabilir. Bu çatlaklar zamanla büyüyerek biyel kolunun kırılmasına neden olabilir.
- Eğilme: Aşırı yüklenme veya Su Çekmesi gibi durumlarda biyel kolu eğilebilir. Bu durum, pistonun silindir içinde sıkışmasına ve motorun hasar görmesine neden olabilir.
- Kırılma: Biyel kolundaki çatlakların büyümesi veya ani bir yüklenme sonucu biyel kolu kırılabilir. Bu durum, motorun tamamen durmasına ve ciddi hasarlara yol açabilir.
Bakımı
Biyel kollarının uzun ömürlü olması ve sorunsuz çalışması için düzenli bakım önemlidir. Bakım sırasında şunlara dikkat edilmelidir:
- Yağlama: Motor yağının düzenli olarak değiştirilmesi ve yağ seviyesinin kontrol edilmesi, biyel kolu yataklarının düzgün yağlanmasını sağlar.
- Yatak Kontrolü: Biyel kolu yataklarının aşınma belirtileri olup olmadığı düzenli olarak kontrol edilmelidir. Aşınmış yataklar zamanında değiştirilmelidir.
- Tork Kontrolü: Biyel kolu cıvatalarının doğru tork değerinde sıkıldığından emin olunmalıdır. Gevşek cıvatalar, biyel kolunun kırılmasına neden olabilir.
- Titreşim Kontrolü: Motordaki aşırı titreşimler, biyel kollarının ömrünü kısaltabilir. Titreşimlerin kaynağı tespit edilerek giderilmelidir.
Biyel kolu, Otomotiv Mühendisliği açısından kritik bir bileşendir ve motorun performansı, verimliliği ve dayanıklılığı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Doğru tasarım, malzeme seçimi, üretim teknikleri ve düzenli bakım ile biyel kollarının uzun ömürlü ve güvenilir olması sağlanabilir.